Voor mensen met fibromyalgie snijdt het mes van slaap aan twee kanten. Enerzijds ontstaan er slaapproblemen door de pijnklachten. Anderzijds: zodra de slaap verbetert, verminderen ook de pijnklachten. Heb jij fibromyalgie? Dan is aandacht voor een gezond slaappatroon van essentieel belang.
Wat is fibromyalgie?
Fibromyalgie is een aandoening die pijn en stijfheid in de spieren en gewrichten veroorzaakt. Ook zorgt het voor slaapproblemen en chronische vermoeidheid overdag. De precieze oorzaak van fibromyalgie is nog niet bekend, al is er groeiend bewijs dat een verstoorde darmflora een belangrijk rol speelt bij fibromyalgie (1). Fibromyalgie is een verwarrende en vaak verkeerd begrepen aandoening.
In het verleden kregen mensen die behandeling voor fibromyalgiesymptomen zochten, vaak te horen dat hun symptomen ‘in het hoofd’ zaten. Gelukkig is er tegenwoordig steeds meer begrip en erkenning voor de aandoening. Momenteel wordt fibromyalgie gediagnosticeerd op basis van de fibromyalgiescore.
De oorzaak van fibromyalgie
De wetenschap is er nog niet over uit wat de oorzaak van fibromyalgie is. Naast een verstoorde darmflora, wordt er gedacht dat er een verhoogde activiteit van het centrale zenuwstelsel erbij betrokken is. Deze verhoogde activiteit is met name gerelateerd aan de manier waarop de hersenen informatie over pijn en pijnperceptie verwerken. Vaak lijkt er een stressgerelateerde trigger te zijn die de aandoening op gang brengt.
De stress kan lichamelijk zijn, zoals een verwonding, een infectie of het begin van een andere aandoening, zoals artritis. De stress kan ook emotioneel zijn, bijvoorbeeld een acute reactie op een gebeurtenis of een optelsom van chronische stress. Er lijkt ook een genetische component bij fibromyalgie te zijn die mensen kwetsbaarder maakt voor het ontwikkelen van het syndroom.
Symptomen bij fibromyalgie
Pijn is niet het enige symptoom van fibromyalgie. Andere veel voorkomende symptomen zijn:
- Hoofdpijn
- Cognitieve problemen (waaronder problemen met het geheugen en helder denken)
- Depressie, angst
- Stemmingswisselingen (inclusief gevoelens van woede en prikkelbaarheid)
- Vermoeidheid (die soms invaliderend is)
- Lage tolerantie voor lichaamsbeweging
- Tintelingen of gevoelloosheid in handen en voeten
- Prikkelbare darmsyndroom
Slaapproblemen bij fibromyalgie
Slaapproblemen zijn problemen die te maken hebben met slapeloosheid, rusteloosheid, slechte kwaliteit en een niet-vitaliserende slaap. Deze problemen komen vaak voor bij mensen met fibromyalgie. Om die reden wordt een verstoorde slaap ook gebruikt als aanknopingspunt om de aandoening te diagnosticeren.
Slaap heeft een wederkerige relatie heeft met de andere symptomen van fibromyalgie. Dat wil zeggen, dat wanneer de slaap verbetert, de klachten minder worden. Indien je fibromyalgie hebt, loont het daarom zeer de moeite om te onderzoeken op welke manier jij je slaap kan verbeteren.
Als je bekend bent met slaapproblemen, dan zul je ook hebben ervaren dat slechte slaap je klachten verergert. Bijna iedereen die fibromyalgie heeft, ervaart dat een slechte slaapkwaliteit van invloed is op hoe mate waarin ze fysieke pijn, vermoeidheid en problemen met sociaal functioneren ervaren.
Wat de wetenschap zegt over slaap en fibromyalgie
Als het gaat om chronische pijn en slaap, kan het moeilijk zijn om oorzaak en gevolg te achterhalen. Want wat zorgt voor wat: zorgt de pijn voor slaapproblemen of zorgen slaapproblemen juist voor pijn? Er zijn wetenschappelijke aanwijzingen dat slaap een rol kan spelen bij het ontstaan van fibromyalgie.
Naast slapeloosheid hebben mensen met fibromyalgie meer kans op andere slaapstoornissen. Zo heeft recent onderzoek aangetoond dat obstructieve slaapapneu aanwezig is bij de helft van een groep fibromyalgiepatiënten (2). Ook lijkt het restless leg sydrome vaker voor te komen bij mensen met fibromyalgie (3).
Een studie uit 2014 uit het Verenigd Koninkrijk wees uit dat slechte slaap verband houdt met de ontwikkeling van wijdverspreide pijn bij volwassenen ouder dan 50 jaar (4). En een studie uit 2011 liet zien dat het risico op het ontwikkelen van fibromyalgie hoger was bij vrouwen die slaapproblemen hadden (5).
Andere bevindingen over slaap bij fibromyalgie zijn:
- Slecht slapen verlaagt de pijndrempels, waardoor we gevoeliger worden voor pijn. Voor mensen met fibromyalgie, bij wie de pijnsignalering mogelijk al overactief is, kan deze extra gevoeligheid een reeds pijnlijk probleem verder escaleren (6).
- Onvoldoende, slechte slaap vermindert onze copingvaardigheden, emotioneel evenwicht en emotionele veerkracht (7). Deze vaardigheden zijn zowel cruciaal voor als uitgedaagd bij mensen met fibromyalgie, die zowel psychisch als lichamelijk leed en pijn hebben.
- Mensen met fibromyalgie brengen minder tijd door in diepe slaap. Hun verhoogde hersenactiviteit lijkt hen in lichtere stadia van slaap te houden, waar ze twee keer zo vaak wakker kunnen worden als mensen die de aandoening niet hebben (8). Diepe slaap is essentieel voor de hersenen en het lichaam om op cellulair niveau te herstellen en op te frissen. Dit gebrek aan herstellende diepe slaap kan helpen om de vermoeidheid, fysieke pijn en “hersenmist” te verklaren die zoveel mensen met fibromyalgie ervaren (9).
